Hæfniþrep

Íslenski hæfniramminn um menntun lýsir hæfniviðmiðum sem kröfur eru gerðar við námslok á hverju skólastigi og í atvinnulífinu. Hann endurspeglar menntakerfi landsins og er skipt í 7 þrep en byggir jafnframt á Evrópska hæfnirammanum um menntun sem er 8 þrep og er ætlað að auka gagnsæi milli evrópskra menntakerfa, í þeim tilgangi að einstaklingar fái viðurkennda menntun og starfsréttindi milli landa.

Öll viðurkennd námslok á grunn-,framhalds- og háskólastigi hafa verið sett á þrep auk námskráa í framhaldsfræðslu sem fengið hafa vottun Menntamálastofnunar. Allar nýjar námskrár með skilgreindum námslokum þurfa að fara í gegnum vottunarferli hjá Menntamálastofnun sem staðfestir að námið uppfylli kröfur um skipulag, framsetningu hæfniviðmiða og námsmat. Í vottuninni felst jafnframt að viðkomandi nám hefur verið tengt við hæfniþrep í íslenska hæfnirammanum. Hvert þrep er byggt á skilgreindum og mælanlegum hæfniþáttum – þekkingu, leikni og hæfni. Fyrir hvert þrep í rammanum hafa verið sett viðmið fyrir hvern hæfniþátt.

Hver hæfniþáttur er skilgreindur með eftirfarandi hætti í aðalnámskrá framhaldsskóla:

• Þekking er safn staðreynda, lögmála, kenninga og aðferða. Hún er bæði fræðileg og hagnýt. Þekkingar er aflað með því að horfa, lesa, hlusta á, ræða eða með upplifun og reynslu í gegnum athafnir. Þekking er greind með því að ræða, flokka og bera saman. Þekkingu er miðlað með fjölbreyttum tjáningarformum svo sem munnlega, skriflega eða verklega.
• Leikni er bæði vitsmunaleg og verkleg. Hún felur í sér að geta beitt aðferðum, verklagi og rökréttri hugsun. Leikni er aflað með notkun á aðferðum og þjálfun í verklagi. Leikni felur í sér greiningu með vali milli aðferða og skipulagi verkferla. Leikni er miðlað með því að beita vinnubrögðum, verkfærum og aðferðum mismunandi tjáningarforma.
• Hæfni felur í sér yfirsýn og getu til að hagnýta þekkingu og leikni. Hún gerir kröfur um ábyrgðartilfinningu, virðingu, víðsýni, sköpunarmátt, siðferðisvitund og skilning.

Lýsing á þekkingu, leikni og hæfni á hæfniþrepum lýsa framvindu á milli þrepa og er hægt að greina stigvaxandi hæfnikröfur á milli þrepa 1-7. Dæmi um framvindu á milli þrepa er að á fyrsta þrepi getur einstaklingur unnið undir leiðsögn, á öðru þrepi getur einstaklingur skipulagt einfalt vinnuferli og á þriðja þrepi getur einstaklingur skipulagt vinnuferli. Annað lýsandi dæmi er að á þrepi 3 hefur einstaklingur sérhæfða þekkingu sem nýtist í starfi en á þrepi 4 hefur einstaklingur sérhæfða þekkingu sem nýtist við leiðsögn og stjórnun í starfi. Þá fer þekkingin frá því að vera sérhæfð í að vera fræðileg á milli þrepa 4 og 5.1.